Ο μεταβολισμός περιγράφει το σύνολο των βιοχημικών αντιδράσεων στο ανθρώπινο σώμα.
Αυτές οι αντιδράσεις ευθύνονται για τη διατήρηση της ζωής ενός οργανισμού, καθώς και για άλλες βασικές βιολογικές λειτουργίες όπως είναι η λειτουργία της καρδιάς, η αναπνοή, η ρύθμιση και διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος ή η μεταφορά θρεπτικών συστατικών στα κύτταρα.
Τι ακριβώς είναι ο μεταβολισμός
Ο μεταβολισμός εμπεριέχει την έννοια του βασικού μεταβολικού ρυθμού ή βασικού μεταβολισμού, ο οποίος αναφέρεται στην ελάχιστη απαιτούμενη ενέργεια που χρειάζεται ο οργανισμός σε κατάσταση ηρεμίας.
Ο βασικός μεταβολισμός αφορά το 60-70% της ενεργειακής δαπάνης του οργανισμού. Το υπόλοιπο αφορά τον ρυθμό δραστηριότητας, δηλαδή τις θερμίδες που απαιτούνται για τις καθημερινές διαδικασίες του σώματος.
Τέτοιες είναι η πέψη, η μεταφορά και η απορρόφηση των τροφών και οποιαδήποτε άλλη μορφή κίνησης.
Παράγοντες που επηρεάζουν τον μεταβολισμό
Φύλο
Οι άντρες παρουσιάζουν υψηλότερο μεταβολισμό από γυναίκες ίδιας ηλικίας και ύψους. Αυτό οφείλεται στη σύσταση του σώματος των δύο φύλων, καθώς ο μεταβολισμός επηρεάζεται από την περιεκτικότητα σε μυϊκή μάζα.
Οι άντρες γενικά τείνουν να έχουν αυξημένη μυϊκή μάζα σε σχέση με τις γυναίκες και γι’ αυτό έχουν υψηλότερο μεταβολισμό.
Ηλικία
Με την πάροδο του χρόνου, οι ενεργειακές ανάγκες του οργανισμού τροποποιούνται και η σύσταση του σώματος αλλάζει. Άτομα μεγαλύτερης ηλικίας έχουν αυξημένο λίπος και λιγότερη μυϊκή μάζα.
Επίσης, τα όργανα του σώματος έχουν μειωμένες ενεργειακές απαιτήσεις. Συνεπώς, οι θερμίδες που πρέπει να καταναλώνονται είναι λιγότερες σε σχέση με αυτές σε νεαρότερη ηλικία.
Μέγεθος σώματος
Το βάρος και το ύψος ενός ατόμου είναι ακόμα δύο παράγοντες που επηρεάζουν τον μεταβολισμό. Όσο μεγαλύτερο είναι το ύψος και το βάρος, τόσο υψηλότερος είναι ο μεταβολισμός.
Ορμόνες
Ο μεταβολισμός επηρεάζεται από την ενδοκρινική λειτουργία του οργανισμού. Καταστάσεις που δυσλειτουργούν την ομαλή λειτουργία όπως ο υποθυρεοειδισμός τον μειώνουν.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες
Η θερμοκρασία και το κλίμα μιας περιοχής επηρεάζει τον μεταβολισμό. Έχει παρατηρηθεί ότι άνθρωποι που ζουν σε ψυχρά κλίματα έχουν αυξημένες ενεργειακές δαπάνες και μεγαλύτερο μεταβολισμό.
Κατάσταση υγείας και φάρμακα
Οι τραυματισμοί, ο πυρετός και άλλες παθολογικές καταστάσεις, καθώς και μερικά φάρμακα μπορεί να επηρεάσουν τον μεταβολισμό.
Φυσική δραστηριότητα
Η σωματική άσκηση βοηθά την αύξηση του μεταβολισμού. Όσο αυξάνεται η σύσταση του σώματος σε μυϊκή μάζα, τόσο αυξάνεται και ο μεταβολισμός.
Πώς μπορεί να ενεργοποιηθεί ο μεταβολισμός
Σωματική δραστηριότητα
Οι σωματικές ασκήσεις όπως η άσκηση με αντιστάσεις ή το πιλάτες αυξάνει τον μεταβολισμό και βοηθάει στην ταυτόχρονη μείωση του λίπους, μέσω των καύσεων που συνεχίζονται ακόμα και μετά την ολοκλήρωση της προπόνησης.
Η γυμναστική βοηθά τον οργανισμό να καίει περισσότερες θερμίδες την ημέρα, ακόμα και σε κατάσταση ηρεμίας. Με γυμναστική που συμπεριλαμβάνει βάρη, οι μύες διατηρούνται και αποτρέπεται η πτώση του μεταβολισμού που μπορεί να παρατηρηθεί με την μείωση του βάρους.
Για να συντηρηθεί ένα κιλό μυϊκής μάζας στο σώμα απαιτούνται 12 θερμίδες την ημέρα, ενώ για να συντηρηθεί ένα κιλό λίπους απαιτούνται μόλις 4 θερμίδες.
Ενυδάτωση
Η ενυδάτωση του οργανισμού παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, προκειμένου να συνεχίσει να κάνει τις απαραίτητες καύσεις μέσα στην ημέρα.
Επίσης, το νερό μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη αίσθηση κορεσμού και η αντικατάστασή των διαφόρων ενεργειακών ροφημάτων από νερό είναι μια καλή πρακτική για τη μείωση των θερμίδων μέσα στην ημέρα, πετυχαίνοντας ενεργειακό έλλειμμα.
Εξαντλητικές δίαιτες
Ο ανθρώπινος οργανισμός, όταν αντιλαμβάνεται πως βρίσκεται σε περιβάλλον με μειωμένη τροφή επιβραδύνει τον μεταβολισμό και τις καύσεις του.
Αυτό το κάνει ώστε να κρατήσει θερμίδες, σε περίπτωση παρατεταμένης ασιτίας, εξασφαλίζοντας την επιβίωσή του.
Συχνά και μικρά γεύματα
Κάνοντας συχνά και μικρά γεύματα κάθε 2-3 ώρες, είναι πιθανότερο να ρυθμιστεί ο έλεγχος της πείνας.
Είναι γνωστό πως με την πολύωρη αποχή από το φαγητό, είναι πιθανότερο να καταναλωθεί μεγαλύτερη ποσότητα φαγητού, να γίνουν πιο ανθυγιεινές επιλογές και να πυροδοτηθούν διαταραχές πρόσληψης τροφής.
